 |
| หลันฉังเจียงตอนบน เขตทิเบตตอนใต้ มณฑลยูนนาน |
สามชื่อของน้ำโขง
น้ำแม่กาหลง ในลิลิตพระลอ มาจากน้ำแม่โขงแน่นอน เพราะคนจีนทางด้านใต้แถบน้ำแดง เหนือเวียดนาม รวมถึงในสิบสองปันนา เขาเรียกแม่น้ำนี้ว่า กิ่วหลงเกียง สำเนียงกวางตุ้ง มาจากจิ่งหลงเจียง แปลว่า มังกรเก้าตัว
ที่จริงได้อ่านบทความของสุจิตต์ วงษ์เทศในศิลปะวัฒนธรรมที่ฟันธงมานานแล้ว ว่าพระลอข้ามน้ำโขงไปเมืองพระเพื่อนแพง แต่ก็ยังไม่ปักเชื่อนัก เพราะยังไม่แน่ใจว่าชื่อกาหลง ส่งอิทธิพลกลุ่มคนภาษาไทได้ขนาดไหน ขนาดเป็นความทรงจำเป็นชื่อเรียกน้ำสายหนึ่ง ติดปากมา
มันต้องพิสูจน์ด้วยตัวเอง ถึงการรับรู้ของคนพื้นถิ่น ระหว่าง ลานฉางเจียง / น้ำของ และ / กิ่วหลงเกียง มันจำแนกแยกแยะพื้่นที่และชื่อเรียกกันตรงไหน
ปกติแม่น้ำหนึ่งสาย ก็มักมีชื่อเรียกแตกต่างกันระหว่างถิ่นอยู่แล้ว เพราะโบราณแผนที่ one map เป็นชื่อทั่วไปมันไม่มี แต่ละท่อนของแม่น้ำก็เรียกไปอย่าง เจ้าพระยา ยังถูกเรียกว่า น้ำโพ และน้ำโพ ยังหมายถึงน้ำน่านในปัจจุบันด้วยซ้ำ เช่นเดียวกับน้ำเขินทางเชียงตุงก็ถูกเรียกเป็นท่อนๆ
ดั่งที่ทราบ แม่น้ำโขง ถูกคนท้องถิ่นตัดตอนเรียกชื่ออยู่ 3 ชื่อ คือ ลานฉางเจียง 澜沧江 / น้ำของ และ / กิ่วหลงเกียง ในลาวเหนือเวียดนาม เป็นชื่อแบบจีน จีนท้องถิ่นเรียก
และก็เป็นที่มาของน้ำแม่กาหลง ที่จะกล่าวต่อไป
----
ผมติดกับดักคำว่า ลานฉางเจียง อยู่นานหลายปี ...แรกเริ่มราวปี 2535 ที่เริ่มทำข่าวบุกเบิกแม่น้ำโขง เข้าใจว่า สิบสองปันนาเรียกน้ำล้านช้าง แล้วจีนเอาไปเรียก หลันฉัง ลานฉาง
ผิดทั้งเพ ... เข้าใจผิดอยู่นานเพิ่งมารู้ว่าหลักฐานเอกสารจีนโบราณตั้งแต่ยุคถังเขาก็เรียก หลันฉังเจียง มาก่อนแล้ว
ไปปั่นจักรยานต้นน้ำโขงเมื่อต้นปี ลงมาจากตีนทิเบต เห็นโตรกแม่น้ำก่อนจะถึงเขื่อนแรก เลาะลงไปเรื่อยๆ ราว 300 ก.ม.
แม่น้ำเป็นสีเขียว คราม นิ่ง
ตอนแรกเข้าใจว่าเป็นเพราะอิทธิพลของเขื่อน ทำให้น้ำยก น้ำนิ่ง และกลายเป็นสีเขียว
การที่น้ำยก น้ำนิ่ง มีผลครับ แต่ธรรมชาติของน้ำแถวนี้มันลึกมานานแล้ว เป็นโตรกผาสูง เขาจึงตั้งชื่อเรียกว่า หลันฉัง แปลว่า น้ำเชี่ยวสีเขียวคราม
澜 (Lán) – หมายถึง "คลื่นใหญ่" หรือ "น้ำที่เชี่ยวกราก"
沧 (Cāng) – หมายถึง "สีน้ำเงินเข้ม" หรือ "สีคราม" (มักใช้บรรยายสีของน้ำทะเลหรือแม่น้ำลึก)
คนจีนฮั่นยื่นอิทธิพลมาตั้งตูตู้ฝู่ หน่วยปกครอง มีความสัมพันธ์กับต้าหลี่มานานแล้ว น้ำหลันฉัง ไหลผ่านพื้นที่ตอนใต้ห่างจากต้าหลี่ไม่มาก และพื้นที่นี้ก็เป็นเส้นทางขึ้นไปทิเบตได้
ชาวจีนฮั่น รู้จักแม่น้ำสายนี้มานานแล้ว ว่าเป็นน้ำสีครามไหลเชี่ยว
แต่จีนฮั่นเพิ่งมารู้จักแม่น้ำของช่วงที่ไหลผ่านเชียงฮุ่ง สิบสองปันนา เมื่อก่อน พ.ศ. 1800 ปลายๆ ยุคหยวน กุบไลข่าน นี่เอง อ้อมผ่านน้ำแดงเวียดนามไปเจอะเข้า
น้ำของสายเดียวกัน แต่จีนเพิ่งรู้จักภายหลัง
ค่อยเอาชื่อ หลันฉัง/ ลานฉาง มาเรียก แม่น้ำที่ไหลผ่านสิบสองปันนา
แต่น้ำตอนนี้ เป็นน้ำของที่สีแดงขุ่นไปแล้ว น้ำโขงที่ไหลผ่านอีสานก็แดง มันจึงวลี โขงสีปูนเชื่อมมูลสีคราม อยู่ในเพลงดัง
ต่อให้สีแดงขุ่นก็ยังชื่อ หลันฉางเจียง ที่แปลว่าน้ำสีคราม เช่นเดิม ด้วยเพราะมันสีครามจริงๆ นี่นา
---------
#แม่กาหลง
คนจีนตอนใต้ เขตไหหนาน กวางตุ้ง กวางสี แยกส่วนกับจีนฮั่นมาก่อน เพิ่งจะมาเป็นจีนเดียวกันภายหลัง ภาษาวัฒนธรรมคนละเรื่อง
ยิ่งเขตตอนในโซเมีย คือราวๆ พื้นที่ อันหนาม(เวียดนาม) แม่น้ำแดง เทือกเขาอ้ายหลาว ที่เป็นสันหลังมังกรพาดโซเมีย เป็นโลกอีกโลกหนึ่ง
มีชนเผ่ามากมาย และมีภาษามากมาย และภาษาที่ใหญ่สุดคือจีนสำเนียงกวางตุ้ง
คนแถบนี้รู้จักน้ำของ และเรียกชื่อเป็น เก้ามังกร จิ่วหลงเจียง ออกเสียง กิ่วหลงเกียง
ชื่อกิ่วหลง เป็นชื่อที่คนใช้ภาษาจีนเรียก ส่วนน้ำของเป็นลาวตอนใต้ลงมาเรียก
ตอนที่บุญช่วย ศรีสวัสดิ์ ไปเขียนสารคดีสิบสองปันนาเมื่อ 60-70 ปีก่อน ยังบันทึกว่า เขาเรียกชื่อ กิ่วหลง
หมอดอดจ์ ฝรั่งเข้าไปยุคที่อังกฤษได้พม่า ก็เขียนบันทึกแบบเดียวกันว่า กิ่วหลงเกียง
เป็นไปได้ไหม ไทลื้อทางนั้นไม่ได้เรียกน้ำของมาแต่แรก ?
คนใช้ภาษาไท/ไต ที่เป็นสายวัฒนธรรมแบบไทยเหนือท้าวฮุ่งขุนเจื๋อง แลกเปลี่ยนวัฒนธรรมจีนตอนใต้ แนบแน่นกว่าเสียมทางที่ราบตอนล่าง
น้ำกาหลง ในพระลอ ก็คือ แม่น้ำโขง กิ่วหลงเกียง นั่นแล ไม่ใช่น้ำสายอื่น
เพราะพระลอ เป็นนิทานเรื่องเล่าของเผ่าไท/ไต สายวัฒนธรรม น้ำโขงน้ำแดง ที่ไหลลงมาอยุธยาในภายหลัง
----
#ขุนลอ
ลิลิตพระลอที่วงวรรณคดีไทยยกย่องและบอกว่าเกิดในยุคอยุธยาตอนต้น ที่แท้ ปรับปรุงแต่งเพิ่มกลิ่นอายแบบแขกไปแล้ว
ชื่อท้าวพ่อท้าวแม่ที่เป็นแขกก็เพราะคนอยุธยามาเติมให้ ส่วนชื่อดั้งเดิม ที่เป็นนิทานไท/ไต ที่มีอยู่ก่อน ก็คือชื่อ ขุนลอ และ นางเพื่อน นางแพง ที่ลิลิตยังรักษาเอาไว้อยู่
เมืองสรวง เมืองสรอง จึงไม่ใช่ มิตถิลา พาราณสี เหมือนนิทานจักรวงศ์ยุคหลัง และน้ำกาหลง ก็ยังเป็นกาหลง สีขุ่นที่ไหลลงในเขตวัฒนธรรมโซเมียละแวกนี้
ไทเลิง ไทกาว ทางน่านสุโขทัย มีผีสายบรรพชนขึ้นไปทางน้ำของ น้ำอิง เป็นไทที่มีความทรงจำเรื่อง ขุนเจื๋อง (กุนเจี๋ยง=นายทัพ) เดียวกันกับ ไทดำเมืองเถิง ไทลื้อเมืองเชียงฮุ่ง
เขตความทรงจำ ขุนเจื๋อง มีความเกี่ยวข้องกับฮ่อ (เจ้าฟ้าว้อง=อ๋อง) มีความทรงจำเรื่องรบญวน ร่วมกัน
มาจากสายเดียวกัน
ซึ่งเป็นคนละกลุ่มกับคนพูดไท ที่ถูกผู้ใช้ภาษามอญ-เขมร เรียกว่า "เสียม" จารึกพม่าก็เรียกเสียม ไม่ใช่เฉพาะที่รูปสลักเมืองพระนครหรอก
ขุนลอ ในความทรงจำของคนไทน้ำโขง ไหลลงผ่านน้ำยม ไปถึงอยุธยา ได้ปักหมุดความทรงจำเรื่องราวความรัก ว่าได้เกิดขึ้นที่ริมแม่น้ำโขงนะ
ลิลิตพระลอ คือ บันทึกคนไททางลุ่มน้ำโขง
----
ภาพถ่าย / ถ่ายเอง น่าจะวันสามหรือสี่ หลังจากไหลลงมาจากแยกต้นทางเริ่มสตาร์ท น่าจะยังอยู่เขตปกครองทิเบตช่วงท้ายๆ .. สวยมาก มองย้อนไปเห็นยอดหิมะลิบๆ น้ำสีคราม แต่เสียดายไม่เชี่ยวกรากดั่งในอดีตเสียแล้ว
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น