สมบัติเขื่อนยันฮี 4 ตอนเสร็จโจร!

 หลวงพ่อแสนทอง วัดมณีบรรพต วรวิหาร จ.ตาก 

พระพุทธรูปองค์นี้พระครูรัตนวาสพิพัฒน์ (หลวงพ่อห้อน อินทสโร) อดีตเจ้าอาวาสไปอัญเชิญมาจากป่าแถวเมืองตื่น (แม่ตื่น เขตเชียงใหม่) ก่อนน้ำเขื่อนจะท่วม รายละเอียดอ่านจาก http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=19271&p=367643

สมบัติเขื่อนยันฮี 4 ตอน เสร็จโจร!

ไม่รู้ว่าด้วยเหตุใด... อาจด้วยเพราะเขื่อนเป็นของใหม่เพิ่งมีลูกแรกกระมัง ทำให้กว่าที่รัฐบาลจะตั้งคณะกรรมการฝ่ายต่างๆ ไปดูเรื่องผลกระทบการสร้างเขื่อน ทั้งเรื่องโบราณคดี พืช สัตว์ อุทก ธรณี ฯลฯ ก็ตกเข้าไปปีพ.ศ.2502 หลังจากโครงการเริ่มไปแล้วสองปี

คือถ้าเป็นสมัยนี้ก่อนจะสร้างต้องศึกษาผลกระทบต่างๆ ทำ EIA ไว้ก่อนแล้วก็บอกเลยว่าจะป้องกันความเสียหายอย่างไร แต่ยุคนั้นไม่เคยปรากฏมีแนวคิดความรับรู้เรื่องกระบวนการ EIA อะไร...เลยต้องมาทำตามหลังโครงการที่เริ่มก่อสร้างไปบ้างแล้ว

รายงานกรมศิลปากรซึ่งได้รับแต่งตั้งเป็นประธานอนุกรรมการอนุกรรมการสาขาโบราณคดีเขาว่าไว้ชัดเจน

ว่า.......ช้าไปต๋อย!

ข่าวสารของการสร้างเขื่อนทำให้จะมีน้ำท่วมไปตลอดแม่น้ำปิงมันไปล่วงหน้าก่อนแล้ว กว่าที่เจ้าหน้ารัฐจะลงพื้นที่ ก็ช้ากว่าโจรไปก้าวใหญ่

ด้วยเหตุที่รายงานระบุไว้ทื่อๆแบบภาษาราชการ จึงขอเสริมสีสันลงไปเล็กน้อยโดยไม่เปลี่ยนเนื้อความหลัก เขาว่าไว้ดังนี้....

คณะกรรมการฯ เริ่มสำรวจพื้นที่ครั้งแรก เมื่อ 21 เมษายน 2502 ตั้งใจว่าจะสำรวจขุดค้นที่ต.บ้านนา จ.ตาก (ซึ่งเป็นจุดติดกับตัวเขื่อนที่สุด) แต่เมื่อไปถึงปรากฏชาวบ้านกำลังทำบุญสมโภชพระธาตุต่างๆ ไม่เหมาะกับการที่เจ้าหน้าที่จะไปขุดหาอะไรให้กระเทือนหัวใจชาวบ้านเสียเปล่าๆ จึงเปลี่ยนมาเป็นล่องเรือสำรวจจากบ้านนาขึ้นไปถึงแก่งสร้อย (ที่เล่าไว้เมื่อตอนที่แล้ว) ปรากฏว่า มีโบราณสถานมากกว่า 80 แห่ง แต่โบราณสถานเหล่านั้นถูกผู้ร้ายลักลอบขุดแล้วทั้งหมด!

ผลการสำรวจครั้งนี้คงเก็บได้โบราณวัตถุที่เหลือจากคนร้ายลักขุดจำนวน 62 รายการ มีพระพุทธรูปสัมฤทธิ์ เศียรพระพุทธรูป พระพุทธรูปแก้วผลึก รูปสัตว์ทำด้วยแก้วผลึก ตลับเงินและของใช้เบ็ดเตล็ด การสำรวจเสร็จสิ้น 12 พฤษภาคม 2502 รวม 22 วัน

การสำรวจรอบแรก 80 แห่ง ถูกลอบขุดหมด ได้เฉพาะที่เหลือๆ ก็ 62 รายการ!


สำรวจรอบสอง 7 กรกฎาคม 2502 ออกสำรวจพื้นที่สองฝั่งแม่น้ำตื่นที่จะถูกน้ำท่วมด้วย อันนี้ขออธิบายท่านที่ไม่ทราบ หากดูแผนที่จากเขื่อนภูมิพลขึ้นไป ทางซ้ายมือด้านเหนือจะมีแม่น้ำแยกลงมา เรียกว่าแม่น้ำตื่น น้ำสายนี้มาจากอมก๋อย ดอยเต่าตอนใต้สุดของเชียงใหม่ น้ำเขื่อนแยกเป็นสองสาย สายหนึ่งขึ้นไปถึงอ.ฮอด เชียงใหม่ /อ.ลี้ ลำพูน บริเวณที่เรียกทะเลสาบดอยเต่านั่นล่ะ อีกส่วนเป็นทางแยกย่อย เอ่อไปท่วมน้ำแม่ตื่น คณะสำรวจเขาเลือกส่วนแยกนี้

ผลการสำรวจพบว่ามีโบราณสถาน 30 แห่ง ถูกผู้ร้ายลักลอบขุดโดยสิ้นเชิงเช่นกัน !!

เสร็จจากแม่น้ำตื่นย้อนมาสำรวจเขตต.บ้านนา จ.ตากใกล้หัวเขื่อนซึ่งเป็นเป้าหมายรอบแรกที่ไม่ได้ทำ ผลการขุดเจดีย์ ได้โบราณวัตถุ 68 รายการมีพระพุทธรูปแก้วผลึก พระพุทธรูปสัมฤทธิ์ ของเก่าใหม่ปนกันเพราะเจดีย์เก่าพังชาวบ้านเลยสร้างของใหม่ครอบ ของเดิมก็สูญไปเยอะในระหว่างนั้น สำรวจรอบนี้แล้วเสร็จ 25 สิงหาคม 2502 รวม 50 วัน


การสำรวจรอบสาม 2 กุมภาพันธ์ 2503 เน้นที่อำเภอฮอด จ.เชียงใหม่ ปรากฏว่า ในบรรดาโบราณสถานอำเภอฮอดที่จะถูกน้ำท่วมประมาณ 30 แห่ง มีเหลือแค่ 2 แห่งที่พ้นมือโจรยังไม่ถูกลอบขุด ที่เหลือถูกขุดไปแล้วตามระเบียบ ได้โบราณวัตถุที่เหลือจากวัดศรีโขง วัดดอกเงิน วัดเจดีย์สูง วัดดอกคำ รวม 450 รายการ ส่วนใหญ่มาจากวัดที่พ้นมือโจรคือวัดดอกเงินกับวัดศรีโขง มีพระพุทธรูป ชามลายจีน เครื่องทองคำ ของใช้เบ็ดเตล็ด รอบนี้ได้เยอะหน่อย น่าสนใจที่เครื่องลายจีนนี่ล่ะสมัยใด มาถึงนี่ได้นับว่ามาไกลทีเดียว

การสำรวจรอบนี้ล่องเรือละแวกอำเภอฮอดมาถึงแก่งสร้อย ยังมีโบราณสถานอีกราวๆ 20 แห่ง ก็เก็บได้ของที่เหลือจากมือโจรอยู่ 144 รายการ เสร็จสิ้น 21 เมษายน 2503

การสำรวจรอบสุดท้าย 4 มีนาคม 2504 เป็นโปรแกรมเก็บส่วนที่ค้างไว้จากรอบสาม คือที่เจดีย์วัดหลวงฮอดแล้วล่องแพลงมาที่เขื่อนภูมิพลสำรวจสองฝั่งโดยละเอียดอีกรอบ ได้มา 56 รายการ สำรวจเสร็จ 30 มีนาคม 2504

จากพ.ศ. 2502 -2504 ที่ดำเนินการด้านโบราณสถาน ปรากฏเสร็จโจรเป็นส่วนใหญ่ มีที่ยังสมบูรณ์ไม่ถูกแตะต้องแค่ 2 แห่งคือวัดที่อ.ฮอด เชียงใหม่ แต่ก็ยังเก็บโบราณวัตถุต่างๆ ทั้งเครื่องชาม และทองคำ 830 รายการ จากจำนวนโบราณสถานสองฟากฝั่งที่น้ำท่วมถึงมากกว่า 100 แห่ง

ลองนึกดูว่า จำนวนของล้ำค่าที่เสร็จโจร กระจายไปอยู่ในมือนักสะสม ผู้มีอันจะกิน ผู้มีอำนาจวาสนาในสมัยนั้นจำนวนเท่าไหร่ ยังดีที่บางส่วนพระสงฆ์และวัดวายังเก็บรักษาไว้ได้ แต่ที่เหลือนี่สิ !


(ที่มาของข้อมูล หนังสือรายงานกรมชลประทาน วันเสด็จพระราชดำเนินวางศิลาฤกษ์เขื่อนภูมิพล 24 มิถุนายน 2504)